Πότε ξεκινάει η πάθηση κερατόκωνος και πότε σταθεροποιείται;
Η πάθηση κερατόκωνος ξεκινάει στις περισσότερες περιπτώσεις κατά την εφηβεία και εξελίσσεται μέχρι περίπου την ηλικία των 40 με 45 ετών, χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα, καθώς η εξέλιξη μπορεί να σταματήσει και νωρίτερα. Επιπρόσθετα η βαρύτητα της πάθησης ποικίλλει, με ταχύτατη εξέλιξη σε κάποιους ανθρώπους, μέτρια, βραδεία ή πολύ αργή σε άλλους.
Ποια είναι τα αίτια του κερατόκωνου;
- Γενετικοί παράγοντες (π.χ. κληρονομικότητα)
- Περιβαλλοντικά αίτια (π.χ. τραυματισμοί στον οφθαλμό)
- Αλλεργικές επιπεφυκίτιδες που συνδυάζονται με έντονο τρίψιμο των οφθαλμών
- Τα τελευταία χρόνια ενοχοποιούνται φλεγμονώδεις παράγοντες
- Ορμονικά αίτια
- Γεωγραφικοί παράγοντες (Πολύ συχνή πάθηση σε μεσογειακές χώρες π.χ. στην Ελλάδα εμφανίζεται περίπου σε 2/1000 κατοίκους)
Ποιες εξετάσεις πρέπει να πραγματοποιηθούν για την πρώιμη διάγνωση κερατόκωνου;
- Μέτρηση της καλύτερα διορθούμενης οπτικής οξύτητας
- Εξέταση τοπογραφίας Pentacam που απεικονίζει με λεπτομέρει την πρόσθια και οπίσθια επιφάνεια του κερατοειδούς
- Οπτική τομογραφία συνοχής προσθίου ημιμορίου (OCT) που απεικονίζει εικόνες κερατοειδούς υψηλής ευκρίνειας στις οποίες φαίνεται η λέπτυνση του κερατοειδούς
Ποια είναι τα σημάδια όταν ο κερατόκωνος είναι προχωρημένος;
- Κατά τη σκιασκοπία φαίνονται ανώμαλες ψαλιδοειδείς αντανακλάσεις
- Κατά την άμεση οφθαλμοσκόπηση σε απόσταση 30 εκατοστών φαίνεται μια αντανάκλαση «δίκην σταγόνας ελαίου»
- Κατά τη βιομικροσκόπηση διακρίνονται κάθετες, λεπτές και βαθιές στρωματικές πτυχές οι οποίες εξαφανίζονται μετά από πίεση στον κερατοειδή (Vogt striae)
- Επιθηλιακές εναποθέσεις σιδήρου (δακτύλιος του Fleischer) που περιβάλλουν τη βάση του κερατόκωνου
- Πρόπτωση του κάτω βλεφάρου κατά την κίνηση του οφθαλμόυ προς τα κάτω (σημείο Munson)
- Πολύ κυρτός κερατοειδής κατά την κερατομετρία με το αυτόματο κερατοδιαθλασίμετρο
- Ύδρωπας, που είναι θόλωση στο κέντρο του κερατοειδούς σε πολύ προχωρημένους κερατόκωνους και οφείλεται σε ρήξη της δεσκεμετείου μεμβράνης του κερατοειδούς και δίοδος του υδατοειδούς υγρού εσωτερικά του κερατοειδούς
Πότε θα πρέπει κάποιος να ανησυχήσει ότι πάσχει από κερατόκωνο;
Νεαρά άτομα που βρίσκονται στην ηλικία μεταξύ 16-30 και νιώθουν συμπτώματα απότομης αλλαγής της οπτικής τους οξύτητας με ή χωρίς διορθωτικά μέσα, αλλά και μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα που πάσχουν από υψηλή μυωπία και αστιγματισμό πρέπει να επισκεφτούν εξειδικευμένο οφθαλμίατρο που διαθέτει την απαραίτητη γνώση και τεχνολογία για διάγνωση και αντιμετώπιση, υποκλινικού, πρώιμου ή εγκαταστημένου κερατόκωνου.
Ειδικά στη χώρα μας που η εμφάνιση της πάθηση είναι σχετικά μεγάλη, απαιτείται ένα screening εφήβων που θα δείξει εάν έχουν την τάση ή εμφανίζουν ήδη αρχόμενα στάδια της πάθησης. Η διαγνωστική τεχνολογία του ιατρείου μας επιτρέπει πραγματοποίηση όλων των προαναφερθέντων εξετάσεων. Όσο πιο γρήγορα διαγνωσθεί η πάθηση τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει να επιτευχθεί διακοπή της εξέλιξης.
Πως αντιμετωπίζεται ο κερατόκωνος σήμερα;
Από το 2000 και μετά άρχισε να χρησιμοποιείται μία καινούργια μέθοδος που για πρώτη φορά προσπάθησε να σταματήσει την εξέλιξη του κερατόκωνου. Αυτή είναι η διασύνδεση κολλαγόνου (CXL, collagen cross linking) του κερατοειδούς ή διασύνδεση κερατοειδούς όπως λέγεται σήμερα.
Πρόκειται για μία διαδικασία κατά την οποία γίνεται ενστάλαξη με σταγόνες ριμποφλαβίνης (βιταμίνη Β2) στον οφθαλμό ο κερατοειδής του οποίου στη συνέχεια ακτινοβολείται με υπεριώδη ακτινοβολία Α. Στην αρχή της επέμβασης αφαιρείται το επιθήλιο του κερατοειδούς. Τον τελευταίο καιρό δοκιμάζεται και διασύνδεση κερατοειδούς χωρίς την αφαίρεση επιθηλίου.
Υπάρχουν ειδικές συσκευές που παρέχουν διάφορες εντάσεις υπεριώδους ακτινοβολίας Α, καθώς και διαφορετικοί τύποι ριμποφλαβίνης.
Από την αρχή της εφαρμογής της θεραπείας μέχρι σήμερα έχουν δοκιμαστεί πολλά θεραπευτικά πρωτόκολλα, με διαφορετικές παραμέτρους ακτινοβολίας και χρόνων έκθεσης και ενστάλαξης. Αυτό που διαπιστώθηκε και πιστοποιήθηκε είναι ότι με τη μέθοδο της διασύνδεσης κερατοειδούς, ενισχύεται η δομή του κερατοειδούς καθώς έχουμε τη δημιουργία νέων δεσμών μεταξύ των ινιδίων του κολλαγόνου στο στρώμα του κερατοειδούς. Αυτό έχει άμεση εφαρμογή σε εκτατικές παθήσεις του κερατοειδούς όπως είναι ο κερατόκωνος, καθώς αυτές χαρακτηρίζονται από λέπτυνση και αδυναμία των δομικών συστατικών του χιτώνα.
Μπορεί ο κερατόκωνος να αντιμετωπιστεί με συνδυασμό διασύνδεσης κερατοειδούς και laser;
Η διασύνδεση κερατοειδούς μπορεί να συνδυαστεί με laser. Η μέθοδος αυτή έχει την γενέτειρά της στην Ελλάδα όπου εφαρμόστηκαν θεραπείες που συνδυάζουν τη διασύνδεση κερατοειδούς με φωτοθεραπευτική κερατεκτομή (PRK).
Η ταυτόχρονη χρήση των 2 μεθόδων οδηγεί σε διπλό αποτέλεσμα καθώς, εκτός από σταθεροποίηση του κερατόκωνου πραγματοποιείται και μία πολύ μεγαλύτερη εξομάλυνση της κυρτότητας του κερατοειδούς που δρα θεραπευτικά, άλλα και λειτουργικά καθώς οι ασθενείς μπορούν πλέον να βελτιώσουν την οπτική τους οξύτητα χωρίς ή με διορθωτικά μέσα.
Ποια συσκευή διασύνδεσης κερατοειδούς χρησιμοποιείται για να αντιμετωπιστεί ο κερατόκωνος;
Χρησιμοποιείται το Mosaic της Avedro που αποτελεί την πιο εξελιγμένη συσκευή διασύνδεσης κερατοειδούς στον κόσμο προσφέροντας τη μοναδική τεχνική εξατομικευμένης θεραπείας PiXL. Επίσης μειώνει κατά πολύ τον χρόνο της θεραπείας.
Τι είναι η εξατομικευμένη φωτοδιαθλαστική ενδοστρωματική διασύνδεση κερατοειδούς - PiXL;
Αποτελεί την πιο εξελιγμένη μέθοδο διασύνδεσης κερατοειδούς και περιλαμβάνει τοπογραφική εξατομικευμένη θεραπεία που εστιάζει την ακτινοβολία στα πιο ευαίσθητα μέρη του κερατοειδούς όπου υπάρχει και η μεγαλύτερη κύρτωση και λέπτυνση λόγω κερατόκωνου. Πραγματοποιείται μόνο με τη συσκευή Avedro Mosaic μέσω ειδικού λογισμικού που επικεντρώνει τη θεραπεία μέσω ειδικών κύκλων ακτινοβολίας στις επιθυμητές περιοχές του κερατοειδούς. Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται μεγαλύτερη εξομάλυνση της κυρτότητας του κερατοειδούς σε σχέση με την παραδοσιακή διασύνδεση, γεγονός που επιτρέπει σε ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε συνδυασμένη με PRK θεραπεία να βελτιώσουν την οπτική τους οξύτητα.
Σε ποιους ασθενείς με κερατόκωνο πρέπει να εφαρμόζεται η διασύνδεση κερατοειδούς;
- Η επέμβαση διασύνδεσης κερατοειδούς πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους τους νέους ανθρώπους (16-30 ετών) που διαγιγνώσκονται με κερατόκωνο καθώς υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εξέλιξης στο άμεσο διάστημα.
- Σε ασθενείς μεταξύ 30 και 40 ετών απαιτείται έλεγχος για εξέλιξη της πάθησης ανά τρίμηνο και άμεση επέμβαση σε περίπτωση προόδου του κερατόκωνου ή σε περίπτωση επιθυμίας του ασθενούς για συνδυασμένη με PRK διασύνδεση κερατοειδούς, προκειμένου να βελτιώσει την οπτική του οξύτητα.
- Σε ασθενείς άνω των 40 ετών όπου η εξέλιξη της πάθησης είναι μάλλον απίθανη απαιτείται ετήσιος έλεγχος και επιλογή επέμβασης στην περίπτωση που παρατηρηθεί πρόοδος ή ίδιος ο ασθενής επιθυμεί συνδυασμένη με PRK επέμβαση για διόρθωση της οπτικής του οξύτητας.
Πως αντιμετωπίζεται ο κερατόκωνος με τη μέθοδο των ενδοκερατοειδικών δακτυλίων;
Μία άλλη μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της ποιότητας της όρασης των ασθενών με κερατόκωνο, είναι η ένθεση δακτυλίων ενδοκερατοειδικά. Η τοποθέτησή τους γίνεται με τη βοήθεια του femtosecond laser. Η μέθοδος αυτή βελτιώνει την οπτική οξύτητα των ασθενών, σε αντίθεση όμως με τη διασύνδεση κερατοειδούς δε σταματά την εξέλιξη του κερατόκωνου. Επομένως, στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να εφαρμοσθεί στη συνέχεια και διασύνδεση κερατοειδούς που θα σταματήσει την εξέλιξη της πάθησης.
Ποια είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει ένας ασθενής με κερατόκωνο προκειμένου να υποβληθεί σε διασύνδεση κερατοειδούς με ή χωρίς laser;
Θα πρέπει να προηγηθεί ένας αναλυτικός προεγχειρητικός έλεγχος ο οποίος πραγματοποιείται στο ιατρείο μας και περιλαμβάνει τοπογραφία και τομογραφία κερατοειδούς καθώς και λήψη οπτικής οξύτητας. Στη συνέχεια θα συζητηθεί με τον κ. Νίκα το πλαίσιο και το είδος της θεραπείας που θα εφαρμόσει.
Τι προφυλάξεις πρέπει να ληφθούν πριν και μετά την επέμβαση αντιμετωπισης κερατόκωνου και πόσος είναι ο χρόνος αποκατάστασης της οπτικής οξύτητας;
Πριν την επέμβαση δεν πρέπει να ληφθεί καμία προφύλαξη. Στην περίπτωση που ο ασθενής χρησιμοποιεί κερατοκωνικούς ημίσκληρους φακούς θα πρέπει να τους έχει αφαιρέσει 2 εβδομάδες πριν την επέμβαση. Στην περίπτωση υβριδικών ή απλών μαλακών φακών επαφής αρκεί η αφαίρεσή τους 1 εβδομάδα πριν την επέμβαση. Μετά την επέμβαση θα υπάρχουν ενοχλήσεις για 2-3 ημέρες. Ο χρόνος αποκατάστασης της οπτικής οξύτητας εξαρτάται από το πόσο προχωρημένος ήταν ο κερατόκωνος καθώς και αν η διασύνδεση κερατοειδούς έχει συνδυαστεί με PRK. Ο ασθενής μπορεί να χρησιμοποιήσει φακούς επαφής μετά την επέμβαση ύστερα από διάστημα που θα οριοθετηθεί στους μετεγχειρητικούς ελέγχους.
Την ημέρα της επέμβασης πόσος χρόνος απαιτείται;
Ο ασθενής πρέπει να βρίσκεται στο χειρουργικό κέντρο 1.5 ώρα πριν την επέμβαση όπου θα υποβληθεί σε κάποιες εξετάσεις. Η επέμβαση διαρκεί από 15 έως 30 λεπτά και πραγματοποιείται σε έναν οφθαλμό. Στη συνέχεια ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει σπίτι του 30 λεπτά μετά το τέλος της θεραπείας.
Σε ποιες περιπτώσεις δεν μπορεί να εφαρμοστεί διασύνδεση κερατοειδούς σε ασθενείς με κερατόκωνο;
Διασύνδεση κερατοειδούς δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε περιπτώσεις που ο κερατόκωνος είναι:
- Πολύ προχωρημένος με ύπαρξη ύδρωπα.
- Συνδυάζεται με πολύ λεπτό πάχος κερατοειδούς
Στις περιπτώσεις που δεν μπορεί να εφαρμοστεί διασύνδεση κερατοειδούς ή ένθεση ενδοκερατοειδικών δακτυλίων ποια λύση προτείνεται;
Στις περιπτώσεις αυτές, κατά τις οποίες οι ασθενείς δεν εξυπηρετούνται ούτε με συντηρητικά διορθωτικά μέσα, όπως είναι τα γυαλιά οράσεως καθώς και απλοί ή κερατοκωνικοί/ημίσκληροι φακοί επαφής, θα πρέπει προκειμένου να βελτιώσουν την οπτική τους οξύτητα να υποβληθούν σε μεταμόσχευση κερατοειδούς.
Είναι σημαντική η πρώιμη διάγνωση της πάθησης του κερατόκωνου;
Η πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση με διασύνδεση κερατοειδούς της πάθησης του κερατόκωνου μειώνει κατά μεγάλο βαθμό την πιθανότητα ο ασθενής να υποβληθεί στο μέλλον σε μεταμόσχευση για αντιμετώπιση της πάθησης.
